Sức sống mới ở làng nghề tiện gỗ Nhị Khê có lịch sử hàng trăm năm tuổi

Làng nghề Nhị Khê có tên Nôm là làng Dũi, có nghề tiện gỗ với lịch sử hàng trăm năm, xưa thuộc tổng Cổ Hiền, huyện Thượng Phúc, phủ Thường Tín, trấn Sơn Nam. Đầu thế kỷ 20 là xã Nhị Khê, tổng Cổ Hiền, phủ Thường Tín, tỉnh Hà Đông, nay thuộc huyện Thường Tín, thành phố Hà Nội.

Nhị Khê vốn là mảnh đất văn hiến, khoa bảng, quê hương của những bậc danh nhân như Nguyễn Phi Khanh, Nguyễn Trãi, Lương Văn Can, Lương Ngọc Quyến… Nhị Khê còn nổi tiếng với nghề tiện truyền thống, chuyên cung cấp những sản phẩm tiện bằng gỗ vô cùng tinh xảo cho thị trường cả nước. Nghề tiện đã đem lại đời sống ấm no cho nhân dân nơi đây và khiến cho Nhị Khê càng được biết đến nhiều hơn.

Lịch sử làng nghề

Tương truyền vào thời vua Lê chúa Trịnh, có một người thợ tiện tài hoa tên là Đoàn Tài có khả năng tiện được nhiều sản phẩm độc đáo, trong đó có cái điếu 18 lỗ, có thể để 18 trai tráng cùng hút một lúc...

Cụ về thôn Khánh Vân, xã Khánh Hà bên kia sông Tô Lịch (cùng thuộc huyện Thường Tín) dạy nghề làm đồ gỗ cho người dân bên đó, nhưng dạy mãi không thành. Cụ chán nản, ra sông ngồi, thấy có đông trẻ tắm, liền hỏi có muốn học nghề không. Dân làng đồng ý, cụ lội sông qua làng Nhị Khê truyền nghề.

Khi người Nhị Khê đã học được thành thục, ngày 25/10, cụ bỗng dời đi không trở về. Từ đó, người Nhị Khê lấy ngày này làm ngày giỗ Tổ làng nghề, tôn cụ là Tổ tiên Thánh sư.

Làng nghề phát triển, đến thế kỷ 18-19, người dân Nhị Khê đã mang nghề tiện đi kiếm sống ở nhiều nơi như Nam Định, Thái Nguyên. Ở Hà Nội, họ tập trung mở cửa hàng ở phố Tố Tịch, phường Hàng Gai ngày nay.

Hầu như cả làng đều làm nghề tiện. (Ảnh: Báo Ảnh Việt Nam)

Sức sống mới của làng nghề

Xưa kia phương tiện thô sơ, máy tiện đạp bằng chân rất vất vả nhưng thợ tiện Nhị Khê vẫn làm nên nhiều sản phẩm rất tinh xảo.

Nguyên liệu dùng để tiện gồm hai loại chính là gỗ và sừng. Gỗ có đủ loại từ gỗ mít, gỗ de, lim, gụ, trắc, pơmu. Sừng thì có sừng trâu, bò, hươu, nai... Xưa kia còn tiện cả ngà voi để làm vật phẩm quý cho triều đình và nhà quyền quý.